«Լրագրողներ առանց սահմանների» (RSF) միջազգային լրատվամիջոցների իրավունքների պաշտպանության կազմակերպության կողմից մայիսի 2-ին հրապարակված ուսումնասիրության համաձայն՝ Վրաստանում մամուլի ազատության ինդեքսը 103-րդ տեղից վատթարացել է մինչև 114-րդ տեղը։ Վերջին 2 տարիների ընթացքում Վրաստանը նահանջել է 37 հորիզոնականով։
Լրահոս
Ընթերցողի ընտրանի
- 1 Ռուսամետ «Ալտ-Ինֆո»-ն հայտարարել է, որ կմասնակցի տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններին
- 2 Կոբախիձեն առանց Ռուսաստանը հիշատակելու ապրիլի 9-ի պատասխանատվությունը վերագրում է «օտար ուժին»
- 3 Ի՞նչ է գրված օտարերկրյա դրամաշնորհների դեմ «Վրացական երազանք» կուսակցության օրինագծում
- 4 Խուզարկություն է իրականացվել Նանուկա Ժորժոլիանիի, Ալեկո Ցկիտիշվիլիի և մի քանի այլ ակտիվիստների տներում
- 5 «Երազանքը» կուսակցություններին արգելում է դասախոսություններ անցկացնել ՀԿ-ների աջակցությամբ
- 6 «Վրացական երազանքը» պատրաստվում է արգելել առանց կառավարության համաձայնության օտարերկրյա դրամաշնորհներ ստանալը
Զեկույցում նշվում է, որ պետական միջամտությունը խաթարում է լրատվամիջոցների ազատության բարելավման ջանքերը։ Միջավայրը շարունակում է թշնամական մնալ անկախ և ընդդիմադիր լրատվամիջոցների նկատմամբ՝ դրանց նկատմամբ բանավոր և ֆիզիկական հարձակումներով, ինչպես նաև անկախ լրատվամիջոցների մարգինալացմամբ և ազատ խոսքի տարածքի նեղացմամբ։
Տնտեսական թուլությունը նշվում է որպես մամուլի ազատության հիմնական սպառնալիք։
«Մինչդեռ լրագրողների վրա ֆիզիկական հարձակումները լրատվամիջոցների ազատության ամենաակնհայտ խախտումն են, տնտեսական ճնշումը նույնպես լուրջ, ավելի նենգ խնդիր է։ Այս տարվա մամուլի ազատության համաշխարհային ինդեքսի տնտեսական ցուցանիշը աննախադեպ ցածր մակարդակի վրա է և շարունակում է նվազել։ Արդյունքում, ինդեքսի պատմության մեջ առաջին անգամ լրատվամիջոցների ազատության համաշխարհային վիճակը գնահատվում է որպես «դժվար իրավիճակ»։
Վրաստանի գովազդային շուկան վերահսկվում է օլիգարխ Բիձինա Իվանիշվիլիի կողմից, ով իշխող կուսակցության հիմնադիրն է և որի դեմ բողոքի ցույցեր են անցկացվում։ «Օտարերկրյա ազդեցության» օրենքը արգելափակում է ֆինանսավորման այլ աղբյուրները։
Զեկույցի համաձայն՝ Վրաստանում մեդիա միջավայրը բազմազան է և, միևնույն ժամանակ, չափազանց քաղաքականապես բևեռացված։ Մանիպուլյացիան, ատելության խոսքը և ապատեղեկատվությունը լայնորեն տարածված են լրատվամիջոցներում, մասնավորապես հեռուստատեսությունում, որը տեղեկատվության հիմնական աղբյուրն է։ Լրատվամիջոցների սեփականատերերը հաճախ վերահսկում են խմբագրական բովանդակությունը, ինչպես դա եղավ «Ռուսթավի-2»-ի դեպքում, երբ հեռուստաընկերությունը փոխեց իր խմբագրական գիծը նախկին սեփականատիրոջը փոխանցվելուց հետո։ Մարզային և համայնքային ռադիոկայանները բախվում են ֆինանսավորման խնդիրների, իսկ տպագիր լրատվամիջոցների ընթերցողների թիվը նվազում է։ Միաժամանակ, առցանց լրատվամիջոցների օգտատերերի թիվն աճում է։
RSF-ի զեկույցը նաև ուշադրություն է դարձնում Վրաստանի քաղաքական համատեքստի վրա և նշում, որ 2024 թվականի «վիճելի խորհրդարանական ընտրություններից» հետո առաջացած «լուրջ քաղաքական ճգնաժամը» նպաստում է հեռուստաընկերությունների վերահսկողության համար մրցակցությանը։ Չնայած Վրաստանի օրենսդրությունն արգելում է քաղաքական կուսակցություններին տիրապետել լրատվամիջոցների, խոշոր հեռուստաընկերությունները սովորաբար պաշտպանում են իրենց սեփականատերերի շահերը։ Սեփականատերերը հաճախ սերտ կապեր ունեն քաղաքական առաջնորդների հետ։ Նույնը կարելի է ասել պետական լրատվամիջոցների մասին, որոնք ենթարկվում են կառավարության միջամտությանը։ Միևնույն ժամանակ, կառավարությունը հաճախ հրաժարվում է արձագանքել իրեն քննադատող լրատվամիջոցներին և երբեմն դիմում է գրաքննության, խուզարկությունների, վարկաբեկող արշավների և սպառնալիքների։
Զեկույցի համաձայն՝ կառավարությունը դեռևս չի իրականացրել ԵՄ-ի մամուլի ազատության վերաբերյալ առաջարկությունը, որը անհրաժեշտ քայլ է ԵՄ անդամակցության բանակցությունները սկսելու համար։ Ի հակադրություն դրա, այն ընդունել է նոր օրենսդրական փոփոխություններ, այդ թվում՝ «օտարերկրյա գործակալների» վերաբերյալ, որոնք փոխառված են Ռուսաստանից, և որ դատարանները երբեմն փորձում են խախտել տեղեկատվության աղբյուրների գաղտնիության սկզբունքը, չնայած այն պաշտպանված է արտահայտման մասին օրենքով։
Վրաստանում տպագիր և առցանց լրատվամիջոցների արդեն թերզարգացած գովազդային շուկան կրճատվում է։ Այս լրատվամիջոցները մեծ մասամբ ֆինանսավորվում են դոնորների կողմից, որոնք սովորաբար Արևմուտքից են։ Նշվում են նաև մասնավոր լրատվամիջոցների տնտեսական խնդիրները. գովազդի մասին օրենքում կատարված փոփոխությունները վատթարացրել են զանգվածաբար սուբսիդավորվող պետական լրատվամիջոցների հետ մրցակցության պայմանները։
Վրաստանի սոցիալ-մշակութային համատեքստը նկարագրելիս նշվում է, որ Վրաստանը բնութագրվում է որոշակի հարցերի շուրջ ուժեղ լարվածությամբ, ինչպիսիք են կրոնը, ԼԳԲՏՔ+ իրավունքները և ռուսական ազդեցությունը, որոնք ազդում են լրագրողական լուսաբանման վրա։ Ազդեցիկ սոցիալական դեր ունեցող անհատները, ինչպիսիք են Ուղղափառ եկեղեցու անդամները, գտնվում են անվտանգության ծառայությունների գաղտնի հսկողության տակ, և, հետևաբար, խախտվում է լրագրողական աղբյուրների գաղտնիությունը։
Լրագրողների վրա բանավոր և ֆիզիկական հարձակումները տարածված են, այդ թվում՝ բարձրաստիճան պետական պաշտոնյաների կողմից, հատկապես ընտրարշավների ժամանակ։ 2021 թվականի հուլիսին մոտ 50 լրագրողների վրա դաժան հարձակումը մեծ թվով իրավապահ մարմինների աշխատակիցների աչքի առաջ աննախադեպ հետընթաց էր։ Հետաքննության թափանցիկության և առաջընթացի բացակայությունը շատ բան է խոսում լրագրողների դեմ կատարված հանցագործությունների անպատժելիության մասին։
Մամուլի ազատության ամենաբարձր մակարդակ ունեցող առաջին հինգ երկրներն են Նորվեգիան, Էստոնիան, Նիդերլանդները, Շվեդիան և Ֆինլանդիան (օգտագործվել է «Ազատություն» ռադիոկայանի թարգմանությունը):
